KONU: Eşyanın kıymetinin, gözetim tebliğindeki kıymete eşitlenecek tutarda yurtdışı gider kalemine ihtirazi kayıtla beyanda bulunmak suretiyle artırılması nedeniyle 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 242. maddesi uyarınca tahakkuka yapılan itirazın reddine ilişkin işlemin iptali ile vergilerin iadesi talebiyle açılan davada, ithal edilen eşyanın gümrük kıymetinin belirlenmesinde, öncelikle satış bedelinin esas alınması, satış bedelinin esas alınması için gerekli koşulların mevcut olmadığının tespit edilmesi halinde sırasıyla diğer yöntemlere başvurulması; satış bedeli yönteminin terk edilme nedenlerinin somut olarak ortaya konulmadığının anlaşılması halinde işlemde hukuka uygunluk bulunmadığı sonucuna ulaşılması gerektiği hakkındadır.
I. İSTEMİN ÖZETİ VE MADDİ OLAY
Gaziantep Bölge İdare Mahkemesi Başkanlar Kurulu tarafından yapılan başvuru üzerine Danıştay, Bölge İdare Mahkemeleri tarafından verilmiş olan kararlar arasındaki aykırılığın giderilmesi istemine yönelik inceleme gerçekleştirmiştir.
II. AYKIRILIĞIN GİDERİLMESİNE KONU BÖLGE İDARE MAHKEMESİ KARARLARI
Gaziantep Bölge İdare Mahkemesi 2. Vergi Dava Dairesi yapmış olduğu inceleme neticesinde, beyanname muhteviyatı eşyanın beyan edilen birim kıymetinin ihracatçıya ödenen gerçek kıymet olmadığı yönünde Davalı İdarece yapılmış herhangi bir tespit bulunmadığını, gözetime tabi olduğu konusunda taraflar arasında uyuşmazlık bulunmayan eşya için, salt gözetim kıymet farkı nedeniyle yüksek beyan edilen birim kıymetin söz konusu eşyanın, Gümrük Kanunu hükümlerine göre belirlenmiş gerçek satış bedeli olmadığını, dolayısıyla yurtdışı gider beyan edilerek artırılan kıymet üzerinden ödenen dava konusu gümrük ve katma değer vergisinin kanunen ödenmesi gereken bir vergi olmadığını, gözetim önlemlerinin yanlış uygulanması suretiyle davacı şirketten haksız tahsil edildiğinin anlaşıldığını kararında belirterek dava konusu işlemin iptaline karar vererek ödenen gümrük vergisinin fazla tahakkuk edilmiş farkı ve katma değer vergisinin tahsil tarihinden itibaren işleyecek tecil faiziyle birlikte davacıya iadesi yönünde tesis edilen Gaziantep 1. Vergi Mahkemesi’nin 29.04.2022 tarih ve E.2022/46, K.2022/330 sayılı kararını onamıştır.
Erzurum Bölge İdare Mahkemesi 2. Vergi Dava Dairesi yapmış olduğu inceleme neticesinde, serbest dolaşıma giriş beyannamesi muhteviyatı eşyanın gözetim uygulamasına tabi olduğunu ve davacının ithal etmek istediği eşya için İthalatta Gözetim Uygulanmasına İlişkin Tebliğ uyarınca gözetim belgesi alarak idareye ibraz etmesi gerektiğini ancak gözetim belgesi alma zorunluluğunu yerine getirmeden eşyanın serbest dolaşıma girmesini isteyen davacının, herhangi bir yurtdışı gider yapılmadığını ve beyan edilen kıymetin eşyanın satış kıymetine dahil olmadığını bilerek eşyanın kıymetinin gözetim tebliğindeki kıymete ulaşmasını sağlayacak miktarda yurtdışı gider kalemine ek beyanda bulunduğu ve bu şekilde, idare tarafından gözetim belgesi istenilmesinin önüne geçildiği ve ticaret politikası önlemlerinden olan gözetim uygulaması ve eşyanın gerçek kıymeti üzerinden vergilendirilmesi şartlarının ihlal edildiği sonucuna ulaşmıştır.
Bu sebeplerle Erzurum Bölge İdare Mahkemesi 2. Vergi Dava Dairesi, 4458 sayılı Kanun'un 211. maddesinde yapılan değişiklik uyarınca, ticaret politikası önlemlerine tabi eşyanın gümrük kıymetinin davacının kendi beyanı ile artırılması sonucu tahakkuk ettirilerek ödenen gümrük ve katma değer vergilerinin iadesi talebiyle yapılan itirazın reddine dair işlemde hukuka aykırılık bulmamış ve davanın reddi yönünde tesis edilen Erzurum 1. Vergi Mahkemesi’nin 27.01.2022 tarih ve E.2021/1569, K.2022/44 sayılı kararını onamıştır.
III. DANIŞTAY VERGİ DAVA DAİRELERİ KURULU’NUN HUKUKİ DEĞERLENDİRMESİ
Danıştay tarafından yapılan inceleme neticesinde, yapılan değişikliğin yürürlüğe girdiği tarihten sonra tescil edilen beyannameler açısından, eşyanın kıymetinin gözetim tebliğinde belirtilen düzeye çıkmasını sağlayacak şekilde beyanda bulunulması, ticaret politikası önlemlerine tabi eşyanın gümrük kıymetinin yükümlünün kendi beyanı ile artırılması neticesini doğuracağından bu durumda ödenen veya tahakkuk eden vergilerin geri verilmesi veya kaldırılması taleplerinin kabul edilmeyeceği sonucuna ulaşmıştır.
Ancak aykırılığın giderilmesine konu uyuşmazlıklarda dava konusu edilen işlemlerin, 4458 sayılı Kanun’un 211. maddesine göre yapılan bir geri verme veya kaldırma talebi üzerine bu talebin reddi yolunda tesis edilmiş işlemler değil aynı Kanun’un 242. maddesi uyarınca beyannamelere ihtirazi kayıt konulmak suretiyle yapılan itirazın zımnen reddine dair işlemler olduğu tespiti yapılmıştır.
Karar aykırılığının giderilmesi istemine konu olaylarda beyannamelere ihtirazi kayıt konulması ve daha sonra 4458 sayılı Kanun’un 242. maddesinde öngörülen idari başvuru yolu izlenerek dava açılması söz konusu olduğundan, Kanun’un 211. maddesinde yapılan değişiklikte öngörülen, ticaret politikası önlemlerine tabi eşyanın gümrük kıymetinin yükümlünün kendi beyanı ile artırılması halinde ödenen veya tahakkuk ettirilen vergilerin geri verilmesine veya kaldırılmasına ilişkin taleplerin kabul edilmeyeceği yolundaki düzeltmenin uyuşmazlık konusu olaylarda uygulanması mümkün bulunmamaktadır.
Son olarak, beyannameye ihtirazi kayıt konulması ve 4458 sayılı Kanun’un 242. maddesi uyarınca tahakkuka itiraz edilmesi halinde, ithal edilen eşyanın gümrük kıymetinin belirlenmesinde, öncelikle, satış bedelinin esas alınması; satış bedelinin esas alınması için gerekli koşulların mevcut olmadığının tespit edilmesi halinde, sırasıyla diğer yöntemlere başvurulması gerektiği sonucuna ulaşılmaktadır.
IV. SONUÇ
1. Gaziantep Bölge İdare Mahkemesi 2. Vergi Dava Dairesinin kararı ile Erzurum Bölge İdare Mahkemesi 2. Vergi Dava Dairesinin kararları arasındaki aykırılığın, ithal edilen eşyanın gümrük kıymetinin belirlenmesinde, öncelikle satış bedelinin esas alınması; satış bedelinin esas alınması için gerekli koşulların mevcut olmadığının tespit edilmesi halinde, sırasıyla diğer yöntemlere başvurulması; satış bedeli yönteminin terk edilme nedenlerinin somut olarak ortaya konulmadığı sonucuna varılması halinde, işlemde hukuka uygunluk bulunmadığı yönünde giderilmesine
24.01.2024 tarihinde oyçokluğuyla kesin olarak karar verilmiştir.
V. KARŞI OY
İşbu karara karşı yazılmış olan Karşı Oy’da; uyuşmazlık konusu olaylarda, ithal edilen eşyanın kıymetinin, ithalatçı tarafından ticaret politikası önlemi olan gözetim uygulamasından kaçınmak amacıyla mükelleflerin kendi iradesiyle arttırıldığı, dış ticaret önlemleriyle ilgili gözetim belgesi temin etme yükümlülüğünden kaçınmak ve buna dair yasal düzenlemeleri etkisiz kılmak yönündeki bu amacı hukuk düzeninin korumayacağı, yükümlünün kendisini beyanı artırmaya zorladığı öne sürülen hususun dış ticaret mevzuatıyla ilgili yasal düzenlemelerden ibaret olduğu, faturada yazılı gümrük kıymetini beyan ederek gözetim belgesi temin etme yerine bu yasal yükümlülüğü bertaraf etme gayesiyle ihtirazı kayıtla beyanını yükselttiği, dolayısıyla tamamen kendi özgür iradesiyle ve dış ticaret önlemleri kapsamında öngörülen yasal ödevleri yerine getirmeme gayesiyle faturada yazılı ve gözetim belgesi gerektiren kıymeti sanki belgeye tabi değilmiş gibi yükseltme davranışının, gümrük idaresine atfedilebilir bir yönü bulunmadığı gibi mükellefin kendi seçimi ve tercihinden ibaret olduğu, idareye yapılan itiraz üzerine vergi tahakkukunun kaldırılması ve ödenen verginin iadesi talebinin 210. ve 211. maddede düzenlenen "kaldırma" ve "geri verme" işlemleri için getirilen kısıtlamalar dikkate alınmaksızın değerlendirilmesinin gümrük idaresi yönünden mümkün bulunmadığı anlaşıldığından, tahakkuka vaki itirazın ve dolayısıyla tahakkukun kaldırılması ve vergilerin iadesi talebinin reddedilmesi işleminde hukuka aykırılık bulunmadığı gerekçesiyle işbu karara katılınmamıştır.
İlgili Karar’ın tamamına buradan ulaşabilirsiniz:
NAZALI VERGI & HUKUK