İsmet ŞEN
Vergi Denetçisi
ÖZET
7194 sayılı Kanun’un 13. maddesi ile 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 40. maddesi birinci fıkrasının (1), (5) (7) bentlerine eklenen hükümler ile aynı Kanun’un 14. maddesiyle 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 68. maddesi birinci fıkrasının (4) ve (5) bentlerine eklenen hükümler ile binek otomobillerin alış maliyetleri, amortisman gideri, kiralama gideri, bakım onarım, akaryakıt ve benzeri giderlere ilişkin binek otomobiller için yapılan harcamalara belirli hadlerde kısıtlamalar getirilmiştir.
01.01.2020 tarihinde yürürlüğe giren uygulamada kısıtların ve kapsamının neler olduğuna ilişkin yazımızda binek araçlara ayrılacak amortisman tutarları ve dönem sonunda ticari kazancın tespitinde ortaya çıkaracağı farklar yer alacaktır.
Anahtar Kelimeler: Binek Otomobil, Binek Otomobil Kısıtlaması, Kiralanan Binek Otomobil, Amortisman Gider Kısıtlaması, Mali Tablo.
GİRİŞ
Kanun hükümlerince gider kısıtlamaları kısmen ve tamamen binek otomobillerin kiralanması ve çeşitli şekillerde işletilmesinde bulunan faaliyetler harici binek otomobillerin tamamına uygulanacaktır. 7194 sayılı Kanun’un ile yürürlüğe giren binek araçlara ilişkin gider kısıtlaması kanun gerekçesinde ise, “binek otomobillerin aktife veya envantere dahil olduğu halde şahsi ihtiyaçlar için kullanıldığı ve bu binek otomobillerin giderlerinin ve amortismanlarının gelir ve kurumlar vergisi matrahlarının tespitinde indirilecek gider olarak dikkate alındığının görüldüğü, bu tür suiistimallerin önlenmesi için bu düzenlemelerin yapıldığı” ifadesine yer verilmiştir.
Gerekçede yer alan ifadeden, gider kısıtlamasındaki amacın şahsı ihtiyaçlar için de kullanılması mümkün olan binek otomobillerin tüm giderlerinin vergi matrahından indirilmesinin önüne geçmek olduğu anlaşılmakta olup, bu uygulama binek otomobillerin yoğun olarak kullanıldığı şirketlerde mali yönden maliyetlerin artmasına neden olacaktır. Ayrıca uygulamanın getirdiği kısıtlamaların hem şirket iç kontrol bazında hem de üçüncü kişiler tarafından yapılan denetimlerde de zaman maliyetine yol açacaktır.
Gider kısıtlamasına ilişkin düzenleme, 7194 sayılı Dijital Hizmet Vergisi ile Bazı Kanunlarda ve 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun’un ilgili maddeleri ile yürürlüğe girmiştir.[1]
Kanun hükümlerinde ifade edilen hadler ile beraber binek otomobillerin devamlılığını sağlaması için katlanılan bakım-onarım gideri, otoyol geçiş ücretleri, akaryakıt bedelleri, sigorta bedelleri, araç temizlik ücreti gibi giderlerin %70’i ticari kazancın tespitinde gider olarak muhasebe kayıtlarına alınacak ayrıca bu tutara karşılık gelen KDV indirim konusu yapılacaktır. %30’u ve bu tutara tekabül eden indirebilecek KDV tutarı ise kanunen kabul edilmeyen gider olarak dikkate alınacaktır. Ayrıca binek otomobiller için ödenen motorlu taşıtlar vergisinin vergi matrahından indirilmesi mümkün değildir. Tutar, kanunen kabul edilmeyen gider olarak tamamı kayıtlara alınmalıdır.
Şirketlerin ticari faaliyetleri kapsamında kiraladıkları binek otomobillerin her biri için gider yazılabilecek aylık kira bedeli 5.500 TL ve indirebileceği katma değer vergisi matrahı 5.500 TL üzerinden hesaplanacaktır. Kira bedeli 5.500 TL üzeri aşan kısım yeniden kanunen kabul edilmeyen gider olarak muhasebe kayıtlarına alınacaktır.
Binek otomobillerin amortisman gideri kısıtlaması 01.01.2020 tarihi itibarıyla iktisap edildiğinde kısıtlama hadleri ile uygulanacaktır. Bu tarihten önce yapılan alımlarda maliyet bedelinin tamamı amortisman yoluyla gider olarak muhasebeleştirilebilecektir. Binek otomobillerde kıst amortisman yönteminin uygulaması devam etmektedir. Binek otomobillerde amortisman yolu ile gider yazılmasında ÖTV ve KDV tutarları dahil 300.000 TL isabet eden kısma kadar ve ilk iktisap bedeli KDV ve ÖTV hariç 160.000 TL’ye isabet eden amortisman bedeli gider olarak muhasebe kayıtlarına alınabilecektir. Ayrıca ÖTV ve KDV tutarlarının 140.000 TL’ye kadar gider olarak kaydedilebileceği, aşan kısmın ise kanunen kabul edilmeyen gider olarak muhasebeleşmesi kanun hükümlerince belirtilmiştir.
Kanun hükmünde yer alan kısıtlamaları ve hadleri aşağıda yer alan örnekte inceleyebiliriz.
Örnek-1
X A.Ş. 01.01.2020 tarihi itibarıyla pazarlama ve satış müdürüne şirketin envanterinde kayıtlı olan 566.400 TL değerinde binek otomobili tahsis etmiştir. Ayrıca aynı departmanda çalışan ekibin her birine katma değer vergisi dahil 8.000 TL ve 4.000 TL aylık kiralama bedeli olan binek araçları aylık olarak kiralamıştır.
Binek otomobil maliyet bedelleri hesaplaması aşağıdaki gibidir:
|
Binek Otomobil |
|
|
Tutar |
300.000,00 |
|
ÖTV |
180.000,00 |
|
KDV |
86.400,00 |
|
Toplam |
566.400,00 |
Yukarıda yer alan bilgilere göre Kanun’da yer alan hükümlerin getirdiklerini inceleyelim:
Binek otomobil alım muhasebe kaydı;
|
Hesap Adı |
Borç |
Alacak |
|
|
254 Taşıtlar |
300.000,00 |
||
|
689 Diğer Olağan Dışı Gider ve Zararlar (KKEG) |
126.400,00 |
||
|
689.01 Binek Otomobil Ödenen ÖTV KKEG |
|||
|
689.02 İndirilemeyen KDV |
|||
|
760 Pazarlama Satış Dağıtım Giderleri |
140.000,00 |
||
|
|
329 Diğer Borçlar |
566.400,00 |
|
Örnek-2
Yukarıdaki örneği KDV ve ÖTV tutarlarının maliyetine dahil etmesi ile ilgili inceleyelim;
Binek otomobilin yıllık amortisman giderinin muhasebe kaydı:
|
Hesap Adı |
Borç |
Alacak |
|
|
760 Pazarlama Satış Dağıtım Giderleri |
60.000,00 |
||
|
689 Diğer Olağan Dışı Gider ve Zararlar (KKEG) |
53.280,00 |
||
|
689.03 Binek Otomobil Amortisman Gideri KKEG |
|||
|
|
257 Birikmiş Amortisman |
|
113.280,00 |
Örnek hesaplamada birinci yılında 60.000 TL amortisman yolu ile gider olarak muhasebeleştirildi. 300.000 TL amortisman gideri tutarının kayıtlara alınabileceği anlamına gelmektedir.
Örnek-3
Pazarlama ve satış birimi çalışanlarına kiralanan 8.000 TL ve 4.000 TL sınıfındaki araçlara ilişkin olarak:
Binek otomobil kiralamasına ilişkin muhasebe kaydı:
|
Hesap Adı |
Borç |
Alacak |
|
|
770 Genel Yönetim Gideri |
5.500,00 |
||
|
760 Pazarlama Satış Dağıtım Giderleri |
4.000,00 |
||
|
689 Diğer Olağan Dışı Gider ve Zararlar (KKEG) |
|||
|
689.04 Binek Otomobil Kiralama Farkı KKEG |
2.500,00 |
||
|
689.05 Binek Otomobil İndirilemeyen KDV |
450,00 |
||
|
191 İndirilecek KDV |
1.710,00 |
||
|
|
329 Diğer Borçlar |
14.160,00 |
|
Örnek-4
Satın alınan binek otomobilin ilgili dönem bakım-onarım gideri KDV hariç 3.000 TL ve 500 TL akaryakıt gideri muhasebe kayıtlarına alınacaktır:
|
Hesap Adı |
Borç |
Alacak |
|
|
770 Genel Yönetim Gideri |
2.100,00 |
||
|
689 Diğer Olağan Dışı Gider ve Zararlar (KKEG) |
1.062,00 |
||
|
191 İndirilecek KDV |
378,00 |
||
|
|
329 Diğer Borçlar |
3.540,00 |
|
|
Hesap Adı |
Borç |
Alacak |
|
|
760 Pazarlama Satış Dağıtım Giderleri |
350,00 |
||
|
689 Diğer Olağan Dışı Gider ve Zararlar (KKEG) |
177,00 |
||
|
191 İndirilecek KDV |
63,00 |
||
|
|
329 Diğer Borçlar |
590,00 |
|
Yukarıda yer alan örnekler kapsamında muhasebe kayıtlarının oluşturulmasında sistemsel olarak kontrol ve uygulamanın yapılabilmesinde Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler Hesabı’nın yardımcı hesaplar oluşturularak takip edilmesinin hata riskini azaltacağı düşüncesindeyiz.
Binek otomobillere getirilen hadler ve kısıtlamalar ile dönem sonunda gider olarak indirilemeyen tutarların mali tablolarda kâr/zarar ve vergi matrahı hesaplamasında kanunen kabul edilmeyen gider olarak hesaplara alınmasıyla beraber mükellefin vergi yükünün artacağı kaçınılmaz gerçektir.
Şirketlerin binek otomobil alımlarında amortisman yolu ile gider yazabilecekleri tutarlar gider kısıtlamalarını aştığından KKEG olarak muhasebe kayıtlarına alınacaktır. Binek otomobilin satışı söz konusu olduğunda ise satış tutarı vergi matrahını oluşturacaktır. Şirketlerin KKEG olarak muhasebe kayıtlarına aldığı tutarlar araç satışı sırasında da vergi matrahına dahil edileceğinden şirketlerin özellikle yüksek fiyatlı ve satış piyasası kendini koruyan binek otomobil modellerini satın alması ve satması durumunda her iki işlem de vergi yükünü arttırmaktadır.
SONUÇ
7194 sayılı Kanun’un 2020 dönemi ile uygulamaya giren binek otomobillerin gider kısıtlaması, takip sistematiğinin oluşturulmasını yazımızda ele aldık. Bu nedenlerle ilgili hükümlerin uygulanması ve denetlenmesinin, mükelleflere ve meslek mensuplarına zaman ve maddi maliyet getireceği aşikârdır.
Bu durumun, mükelleflerin, ilgili dönem ve müteakip yıllarda yapacakları binek otomobillere ait yatırımlar ve harcamalarda daha seçici davranmasında ve mali tablolarına etkisi yönünden karar vermelerinde önemli bir etken olacağı görüşündeyiz.
[1] “Faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla kullandıkları hariç olmak üzere, kiralama yoluyla edinilen binek otomobillerinin her birine ilişkin aylık kira bedelinin 5.500 Türk lirasına kadarlık kısmı ile binek otomobillerinin iktisabına ilişkin özel tüketim vergisi ve katma değer vergisi toplamının en fazla 140.000 Türk lirasına kadarlık kısmı gider olarak dikkate alınabilir.
Şu kadar ki faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla kullandıkları hariç olmak üzere, binek otomobillere ilişkin giderlerin en fazla %70’i indirilebilir.
Faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla kullandıkları hariç olmak üzere, özel tüketim vergisi ve katma değer vergisi hariç ilk iktisap bedeli 160.000 Türk lirasını, söz konusu vergilerin maliyet bedeline eklendiği veya binek otomobilin ikinci el olarak iktisap edildiği hâllerde, amortismana tabi tutarı 300.000 Türk lirasını aşan binek otomobillerinin her birine ilişkin ayrılan amortismanın en fazla bu tutarlara isabet eden kısmı gider yazılabilir. Bu hükmün uygulanmasında binek otomobilin iktisap edildiği tarihte yürürlükte olan tutar dikkate alınır.)”